نقش بریکس پلاس در توسعه کریدورهای ترانزیتی و تأثیر آن بر تجارت جهانی
بریکس پلاس، با عضویت کشورهای جدید مانند ایران، مصر، امارات، عربستان سعودی و اتیوپی، به یکی از مهمترین بازیگران در حوزه لجستیک و حملونقل بینالمللی تبدیل شده است. این گروه با کنترل مسیرهای کلیدی ترانزیتی مانند کانال سوئز و تنگه هرمز، و همچنین توسعه کریدورهای بینالمللی مانند شمال-جنوب، نقش مهمی در بازتعریف جریانهای تجاری جهانی ایفا میکند. در این مقاله، به بررسی نقش بریکس پلاس در توسعه زیرساختهای ترانزیتی، تأثیر آن بر تجارت جهانی، و چالشهای پیشرو پرداخته میشود.

اهمیت کریدورهای ترانزیتی در تجارت جهانی
کریدورهای ترانزیتی، مانند کمربند و جاده چین یا کریدور شمال-جنوب، بهعنوان شریانهای اصلی تجارت جهانی عمل میکنند. این مسیرها امکان انتقال سریع و کارآمد کالاها بین قارهها را فراهم میکنند و به کاهش هزینههای لجستیکی کمک میکنند. بریکس پلاس با داشتن اعضایی که در نقاط استراتژیک جغرافیایی قرار دارند، پتانسیل بالایی برای تقویت این کریدورها دارد. برای مثال، مصر با کنترل کانال سوئز، ایران با دسترسی به خلیج فارس و دریای خزر، و برزیل با بنادر کلیدی در اقیانوس اطلس، موقعیتهای استراتژیکی برای توسعه لجستیک جهانی فراهم میکنند.
نقش ایران در کریدورهای ترانزیتی
ایران، بهعنوان یکی از اعضای جدید بریکس، نقش محوری در توسعه کریدورهای ترانزیتی دارد. موقعیت جغرافیایی ایران، که بهعنوان پل ارتباطی بین آسیا، اروپا و خاورمیانه عمل میکند، امکان اتصال کریدورهای شرق-غرب و شمال-جنوب را فراهم میکند. کریدور شمال-جنوب، که از هند به روسیه از طریق ایران امتداد مییابد، یکی از مهمترین پروژههای ترانزیتی بریکس است. این کریدور میتواند زمان و هزینه حملونقل بین هند و روسیه را بهطور قابلتوجهی کاهش دهد و به افزایش تجارت بین این دو کشور کمک کند.
علاوه بر این، ایران با توسعه زیرساختهای بندری مانند بندر چابهار، امکان اتصال به اقیانوس هند را فراهم کرده است. این بندر میتواند بهعنوان دروازه ورود کالاهای هندی و چینی به بازارهای خاورمیانه و اروپا عمل کند. توسعه راهآهن در ایران نیز، که بخشی از شبکه ریلی 382 هزار کیلومتری بریکس است، نقش مهمی در افزایش ظرفیت حملونقل این گروه ایفا میکند.
همکاریهای لجستیکی بریکس پلاس
بریکس پلاس با تمرکز بر توسعه زیرساختهای حملونقل، به دنبال افزایش رقابتپذیری خود در بازارهای جهانی است. برای مثال، پیشنهاد مسکو برای راهاندازی بورس غلات بریکس میتواند به کنترل قیمتگذاری و افزایش تجارت غلات بین اعضا کمک کند. کشورهای بریکس در سال 2023 حدود 1.17 میلیارد تن غلات تولید کردند، که 42 درصد از تولید جهانی را تشکیل میدهد. با پیوستن اعضای جدید، این رقم به 1.24 میلیارد تن افزایش یافته است.
علاوه بر این، بریکس پلاس با توسعه همکاریهای لجستیکی، به دنبال ایجاد شبکهای از مسیرهای حملونقل است که مستقل از مسیرهای تحت کنترل غرب باشد. این امر بهویژه در شرایطی که تحریمهای غربی مسیرهای تجاری سنتی را مختل کردهاند، اهمیت زیادی دارد. برای مثال، تحریمهای نفتی علیه روسیه و ایران، این کشورها را به سمت تقویت مسیرهای ترانزیتی جایگزین سوق داده است.
چالشهای لجستیکی
با وجود پتانسیل بالای بریکس پلاس در حوزه لجستیک، این گروه با چالشهایی نیز مواجه است. یکی از مهمترین موانع، کمبود زیرساختهای حملونقل در برخی از کشورهای عضو است. برای مثال، اتیوپی، با وجود موقعیت استراتژیک خود در شاخ آفریقا، فاقد زیرساختهای بندری کافی است. همچنین، اختلافات سیاسی و اقتصادی بین اعضا، مانند تنشهای چین و هند، میتواند همکاریهای لجستیکی را مختل کند.
علاوه بر این، فشارهای خارجی، بهویژه از سوی آمریکا، میتواند توسعه کریدورهای ترانزیتی را با مشکل مواجه کند. تهدیدهای تعرفهای دونالد ترامپ در سال 2025، که شامل تعرفههای 10 درصدی اضافی بر صادرات کشورهای بریکس به آمریکا است، میتواند انگیزه برخی از اعضا برای سرمایهگذاری در پروژههای ترانزیتی را کاهش دهد.
تأثیر بر تجارت جهانی
توسعه کریدورهای ترانزیتی توسط بریکس پلاس میتواند نظم تجاری جهانی را تغییر دهد. با کاهش وابستگی به مسیرهای تحت کنترل غرب، مانند کانال پاناما یا تنگه مالاکا، بریکس پلاس میتواند جریانهای تجاری را به سمت مسیرهای جدید هدایت کند. این امر نهتنها به افزایش تجارت بین اعضا کمک میکند، بلکه به کشورهای در حال توسعه امکان میدهد تا نقش فعالتری در تجارت جهانی ایفا کنند.
علاوه بر این، توسعه کریدورهای ترانزیتی میتواند به جذب سرمایهگذاریهای خارجی کمک کند. برای مثال، سرمایهگذاری چین در پروژههای زیرساختی در ایران و مصر، مانند توسعه بندر چابهار و کانال سوئز، میتواند به افزایش ظرفیت تجاری این کشورها کمک کند. این سرمایهگذاریها همچنین به ایجاد مشاغل جدید و تقویت اقتصادهای محلی منجر خواهد شد.
نتیجهگیری
بریکس پلاس با تمرکز بر توسعه کریدورهای ترانزیتی و تقویت زیرساختهای لجستیکی، در حال تبدیل شدن به یک نیروی پیشرو در تجارت جهانی است. نقش ایران، مصر و سایر اعضای جدید در این فرآیند حیاتی است، اما موفقیت این گروه به توانایی آن در غلبه بر چالشهای داخلی و خارجی بستگی دارد. با ادامه این روند، بریکس پلاس میتواند بهعنوان یک جایگزین قدرتمند برای نظام تجاری تحت سلطه غرب ظاهر شود.
منبع: اقتصاد معاصر – تقویت منافع و حقوق اقتصادهای در حال توسعه