پەرەپێدانی بریکس پلەس لە بازرگانی جیهانیدا و کاریگەرییەکەی لەسەر سیستەمی ئابووری
گرووپی بریکس پلەس، کە ئێستا برازیل، رووسیا، هیندستان، چین، باشووری ئەفریقا، ئێران، میسر، ئیماراتە یەکگرتووەکانی عەرەبی، عەرەبستانی سعوودی، و ئەتیووپیا لەخۆدەگرێت، وەک یەکێک لە گرنگترین هاوپەیمانییە ئابووری و سیاسییەکان لە جیهاندا سەرهەڵدەدات. ئەم گرووپە بە مەبەستی بەهێزکردنی هاوکاری ئابووری، کەمکردنی پشتبەستن بە سیستەمی دارایی سەردەستەی رۆژئاوا، و پەرەپێدانی چوارچێوەیەکی بازرگانی جیهانی عادلانەتر دامەزراوە، و بریکس پلەس لەدوای پەرەپێدانی لە ساڵی ٢٠٢٤دا کاریگەرییەکی زۆر بەدەستهێناوە. ئەم وتارە رۆڵی بریکس پلەس لە بازرگانی جیهانیدا، هەوڵەکانی بۆ کەمکردنی سەرەوەری دۆلاری ئەمریکی، و کاریگەرییە ژێوئابوورییەکانی لەسەر سیستەمی جیهانی دەکۆڵێتەوە.
پاشخان و پەرەپێدانی بریکس پلەس
بریکس سەرەتا لە ساڵی ٢٠٠٦دا بە بەشداری برازیل، رووسیا، هیندستان، و چین پێکهات، و باشووری ئەفریقا لە ساڵی ٢٠١١دا پەیوەندی کرد بۆ تەواوکردنی چوارچێوەی سەرەتایی بریکس. لە کۆبوونەوەی سەرەوەی جۆهانسبورگ لە ساڵی ٢٠٢٣دا، گرووپەکە ئێران، میسر، ئیماراتە یەکگرتووەکانی عەرەبی، عەرەبستانی سعوودی، و ئەتیووپیای بانگ کرد بۆ پەیوەندبوون، کە ئەندامێتی تەواوەتییان لە کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ەوە دەستیپێکرد، و ئێستا بە ناوی بریکس پلەس ناسراوە. ئەم پەرەپێدانە بریکس پلەسی کردووەتە یەکێک لە یاریزانە سەرەکییەکانی ئابووری جیهانی، کە نزیکەی ٤٥.٢٪ لە دانیشتووانی جیهان، ٣٣.٩٪ لە خاکی جیهان، و ٣٦.٧٪ لە بەرهەمی ناوخۆیی جیهانی (لەسەر بنەمای یەکسانی هێزی کڕین) پێکدەهێنێت. ئەم ئامارانە ئاماژە بە پۆتەنسیاڵی زەبەلاحی گرووپەکە دەکەن بۆ گۆڕینی دینامیکەکانی بازرگانی جیهانی.
پەیوەندییە بازرگانییەکان لە بریکس پلەسدا
یەکێک لە ئامانجە سەرەکییەکانی بریکس پلەس بەهێزکردنی بازرگانی ناو-گرووپە بە بەکارهێنانی دراوە نیشتمانییەکان لەبری دۆلاری ئەمریکییە. ئەم ستراتیژییە بەهۆی سزاکانی ئابووری رۆژئاوا، بەتایبەتی دژ بە رووسیا و ئێران، هاندەر بووە. بۆ نموونە، لە ساڵی ٢٠٢٤دا، سەرۆکی رووسیا فلادیمیر پوتین ڕایگەیاند کە ٩٠٪ لە نیشتەجێبوونی بازرگانی رووسیا لەگەڵ وڵاتانی بریکس بە دراوە نیشتمانییەکان ئەنجام دراوە. ئەم گۆڕانکارییە پشتبەستنی بە سیستەمە دارایییە نێودەوڵەتییەکان وەک SWIFT کەم کردووە و رێگای بۆ میکانیزمەکانی پارەدانی جێگرەوە خۆشکردووە.
یەکێک لە گرنگترین دەستپێشخەرییەکانی بریکس پلەس پێشکەشکردنی پلاتفۆرمی پارەدانی دیجیتاڵی BRICS Payە، کە لە فۆرمی بازرگانی بریکس لە مۆسکۆ لە ئۆکتۆبەری ٢٠٢٣دا ئاشکرا کرا. BRICS Pay ئەمکانییەت بە مامەڵەکانی سەرسنوور دەدات بەبێ ناوەندکارەکانی کۆن، کە ئەمەش تێچووی مامەڵەکان کەمدەکات و کارایی بازرگانی نێوان وڵاتانی ئەندام بەرز دەکاتەوە. ئەم پلاتفۆرمە بەتایبەتی بۆ وڵاتانی وەک ئێران و رووسیا کە تووشی سزاکانی رۆژئاوا بوونە گرنگە، چونکە ئەمکانییەت بەوان دەدات کە مامەڵە دارایییەکان بە سەربەخۆیی لە سیستەمەکانی ژێر کۆنترۆڵی رۆژئاوا ئەنجام بدەن.
رۆڵی ئەندامە نوێیەکان لە بەهێزکردنی بازرگانیدا
پەیوەندبوونی وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئەفریقا بە بریکس پلەس بە شێوەیەکی بەرچاو پۆتەنسیاڵی بازرگانی گرووپەکەی بەرزکردووە. کۆنترۆڵی میسر، ئەتیووپیا، و عەرەبستانی سعوودی لەسەر کەنالی سوێز، کە رێگەیەکی گرنگی بازرگانی جیهانییە، کاریگەریی بریکس پلەسی لەسەر زیاتر لە ١٢٪ لە هەڵاڵەکانی بازرگانی جیهانی زیاد کردووە. هەروەها، بوونی ئێران، عەرەبستانی سعوودی، و ئیماراتە یەکگرتووەکانی عەرەبی وەک هەناردەکارانی سەرەکی نەوت، پێگەی گرووپەکە لە بازاڕەکانی وزەی جیهانیدا بەهێز کردووە. راپۆرتەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە ئەگەر عەرەبستانی سعوودی ئەندامێتییەکەی بە تەواوی پشتڕاست بکات، بریکس پلەس دەتوانێت تا ٤٢٪ لە دابینکردنی نەوتی جیهانی کۆنترۆڵ بکات.
ئێران، وەک ئەندامێکی نوێ، رۆڵێکی سەرەکی دەگێڕێت لە پەرەپێدانی کۆریدۆرەکانی گواستنەوەی نێودەوڵەتی. شوێنی جوگرافی ستراتیژییەکەی، کە دەریای قەزوین، کەنداوی پارس، و زەریای هیند پەیوەست دەکات، دروستکردنی رێگەکانی بازرگانی وەک کۆریدۆری باکوور-باشوور ئاسان دەکات. ئەم کۆریدۆرە هەڵاڵەکانی بازرگانی نێوان چین، هیندستان، و ئەندامانی دیکەی بریکس بەرز دەکاتەوە، کە پشتبەستنی بە رێگەکانی بازرگانی ژێر کۆنترۆڵی رۆژئاوا کەمدەکات.
ئاستەنگەکان و کێشەکان
سەرەڕای پۆتەنسیاڵەکەی، بریکس پلەس تووشی چەندین ئاستەنگ دەبێت. ئاستەنگێکی گرنگ کێبڕکێی نێوان چین و هیندستانە، کە هەریەکەیان یەکدی وەک کێبڕکەی ستراتیژی دەبینن. لە ساڵی ٢٠٢٠ەوە، هیندستان چەندین رێوشوێنی دژە-دامپینگ دژ بە چین جێبەجێ کردووە، کە ئەمەش کێشەکانی بازرگانی لە ناو گرووپەکەدا نیشاندەدات. هەروەها، بازرگانی ناو-بریکس (بەبێ چین) سنووردارە، و چین سەرەوەری لە دینامیکەکانی بازرگانی گرووپەکە دەکات.
جگە لەوە، پەستانە دەرەکییەکان، وەک هەڕەشەکانی باجی ئەمریکی لە ژێر سەرۆک دۆناڵد ترەمپ لە ساڵی ٢٠٢٥دا، کێشە دروست دەکەن. ترەمپ هەڕەشەی کردووە کە باجی زیاتری ١٠٪ لەسەر هەناردەکان لە وڵاتانی هاوپەیمان لەگەڵ بریکس بۆ ئەمریکا دابنێت، کە ئەمە دەتوانێت کاریگەری لەسەر ئەندامانی وەک هیندستان و برازیل هەبێت، کە هێشتا پشتبەستن بە بازاڕی ئەمریکا دەکەن. ئەم هەڕەشانە کێشە ژێوپۆلەتیکییەکانی دەوروبەری سەرهەڵدانی بریکس پلەسی دەردەخەن.
کاریگەری لەسەر سیستەمی جیهانی
بریکس پلەس بە شێوەیەکی چالاکانە کاردەکات بۆ پێکهێنانەوەی سیستەمی ئابووری جیهانی لە رێگەی بەهێزکردنی هاوکاری ئابووری و دارایی. بانکی پەرەپێدانی نوێ (NDB)، کە لە ساڵی ٢٠١٤دا دامەزراوە، ئامرازێکی سەرەکییە بۆ دابینکردنی دارایی بۆ پرۆژەکانی ژێرخان. NDB زیاتر لە ٣٣ ملیار دۆلار لە ٩٦ پرۆژەدا لە وڵاتانی بریکسدا سەرمایەگوزاری کردووە، و لەگەڵ پەرەپێدانی گرووپەکە، دەستیکردووە بە داراییکردنی پرۆژەکان لە وڵاتانی غەیرەئەندام. ئەم دەستپێشخەرییە سەرەوەری دامەزراوەکانی وەک ساندی پارەی نێودەوڵەتی کەمدەکات.
هەروەها، پرۆپۆزەڵەکانی وەک دروستکردنی بۆرسەی دانەوێڵەی بریکس و هاوکاری لە وزەی ناوکی ئاشتییانە ئەرمانجی گرووپەکە بۆ دامەزراندنی سیستەمێکی ئابووری سەربەخۆ نیشاندەدەن. ئەم هەوڵانە نەک تەنها پشتبەستنی بە دۆلاری ئەمریکی کەمدەکەن، بەڵکو وڵاتانی پەرەپێدەر توانای دژایەتیکردنی سیاسەتە یەک-لایەنەکانی رۆژئاوایان دەدەن.
کۆتایی
بریکس پلەس، بە ئەندامێتی پەرەپێدراو و تەرکیزکردن لەسەر هاوکاری بازرگانی، وەک هێزێکی بەهێز لە ئابووری جیهانیدا سەرهەڵدەدات. بە پەرەپێدانی بەکارهێنانی دراوە نیشتمانییەکان، پەرەپێدانی سیستەمەکانی پارەدانی جێگرەوە، و بەهێزکردنی کۆریدۆرەکانی گواستنەوە، گرووپەکە ئامانجی کەمکردنی پشتبەستنی بە سیستەمی دارایی سەردەستەی رۆژئاوایە. سەرەڕای ئەوە، کێبڕکێی ناوخۆیی و پەستانە دەرەکییەکان، وەک باجەکانی ئەمریکی، دەتوانن پێشکەوتنی کەمبکەنەوە. سەرکەوتنی داهاتووی بریکس پلەس بەستراوە بە توانای گرووپەکە بۆ گەمارۆدانی ئەم ئاستەنگانە و پەرەپێدانی بەرگەیەکی ئابووری یەکگرتوو.
سەرچاوە: ISNA – بریکس پلەس بۆ کۆتاییهێنان بە سەرەوەری دۆلار