BRICS Plus’ın Küresel Ticarette Genişlemesi ve Ekonomik Düzen Üzerindeki Etkisi

Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin, Güney Afrika, İran, Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri, Suudi Arabistan ve Etiyopya’dan oluşan BRICS Plus grubu, dünyadaki en önemli ekonomik ve siyasi ittifaklardan biri olarak ortaya çıkıyor. Ekonomik işbirliğini güçlendirmek, Batı hakimiyetindeki finansal sisteme bağımlılığı azaltmak ve daha adil bir küresel ticaret çerçevesi oluşturmak amacıyla kurulan BRICS Plus, 2024 yılındaki genişlemesinin ardından önemli bir etki kazanmıştır. Bu makale, BRICS Plus’ın küresel ticaretteki rolünü, ABD dolarının hakimiyetine meydan okuma çabalarını ve küresel düzen üzerindeki jeoekonomik etkisini incelemektedir.

BRICS Plus’ın Arka Planı ve Genişlemesi

BRICS, başlangıçta 2006 yılında Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin ile kurulmuş, 2011 yılında Güney Afrika’nın katılmasıyla orijinal BRICS çerçevesi tamamlanmıştır. 2023 Johannesburg Zirvesi’nde grup, İran, Mısır, BAE, Suudi Arabistan ve Etiyopya’yı katılmaya davet etti ve tam üyelik Ocak 2024’ten itibaren yürürlüğe girerek şu anda BRICS Plus olarak bilinen yapıyı oluşturdu. Bu genişleme, BRICS Plus’ı küresel ekonomide kilit bir oyuncu haline getirdi; dünya nüfusunun yaklaşık %45,2’sini, dünya kara alanının %33,9’unu ve satın alma gücü paritesine dayalı olarak küresel GSYİH’nin %36,7’sini temsil ediyor. Bu rakamlar, grubun küresel ticaret dinamiklerini yeniden şekillendirme potansiyelini vurgulamaktadır.

BRICS Plus İçinde Ticaret İlişkileri

BRICS Plus’ın temel hedeflerinden biri, ABD doları yerine ulusal para birimlerini kullanarak grup içi ticareti güçlendirmektir. Bu strateji, özellikle Rusya ve İran’a yönelik Batı ekonomik yaptırımlarıyla motive edilmiştir. Örneğin, 2024 yılında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Rusya’nın BRICS ülkeleriyle yaptığı ticaret ödemelerinin %90’ının ulusal para birimlerinde gerçekleştiğini duyurdu. Bu değişim, SWIFT gibi uluslararası finansal sistemlere bağımlılığı azalttı ve alternatif ödeme mekanizmalarının yolunu açtı.

BRICS Plus’ın kilit girişimlerinden biri, Ekim 2023’te Moskova’daki BRICS İş Forumu’nda tanıtılan BRICS Pay dijital ödeme platformudur. BRICS Pay, geleneksel aracılara ihtiyaç duymadan sınır ötesi işlemler yapılmasını sağlar, işlem maliyetlerini düşürür ve üye ülkeler arasında ticaret verimliliğini artırır. Bu platform, Batı yaptırımlarıyla karşı karşıya olan İran ve Rusya gibi ülkeler için özellikle önemlidir, çünkü bu ülkelerin Batı kontrolündeki sistemlerden bağımsız olarak finansal işlemler yapmasına olanak tanır.

Yeni Üyelerin Ticareti Güçlendirmedeki Rolü

Orta Doğu ve Afrika ülkelerinin BRICS Plus’a dahil edilmesi, grubun ticaret potansiyelini önemli ölçüde güçlendirmiştir. Mısır, Etiyopya ve Suudi Arabistan’ın kritik bir küresel ticaret rotası olan Süveyş Kanalı üzerindeki kontrolü, BRICS Plus’ın küresel ticaret akışlarının %12’sinden fazlası üzerinde etkisini artırmıştır. Ayrıca, İran, Suudi Arabistan ve BAE’nin büyük petrol ihracatçıları olarak varlığı, grubun küresel enerji piyasalarındaki konumunu güçlendirmiştir. Raporlar, Suudi Arabistan tam üyeliğini tamamen onaylarsa, BRICS Plus’ın küresel petrol arzının %42’sine kadar kontrol edebileceğini öne sürmektedir.

Yeni üye olarak İran, uluslararası transit koridorlarının geliştirilmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Hazar Denizi, Basra Körfezi ve Hint Okyanusu’nu birbirine bağlayan stratejik coğrafi konumu, Kuzey-Güney Koridoru gibi ticaret yollarının oluşturulmasını kolaylaştırmaktadır. Bu koridor, Çin, Hindistan ve diğer BRICS üyeleri arasındaki ticaret akışlarını artırarak Batı kontrolündeki ticaret yollarına bağımlılığı azaltır.

Zorluklar ve Engeller

Potansiyeline rağmen, BRICS Plus birkaç zorlukla karşı karşıyadır. Önemli bir engel, birbirini stratejik rakip olarak gören Çin ve Hindistan arasındaki rekabettir. 2020 yılından bu yana Hindistan, Çin’e karşı çok sayıda damping önleyici önlem uygulamış ve bu, grup içindeki ticaret gerilimlerini vurgulamıştır. Ayrıca, BRICS içi ticaret (Çin hariç) sınırlı kalmakta olup, Çin grubun ticaret dinamiklerine hakimdir.

Ayrıca, 2025 yılında ABD Başkanı Donald Trump yönetiminde ABD’nin tarife tehditleri gibi dış baskılar da zorluklar yaratmaktadır. Trump, BRICS ile bağlantılı ülkelerden ABD’ye yapılan ihracata ek %10 tarife uygulama tehdidinde bulundu; bu, ABD pazarına bağımlı olan Hindistan ve Brezilya gibi üyeleri etkileyebilir. Bu tehditler, BRICS Plus’ın yükselişi etrafındaki jeopolitik gerilimleri vurgulamaktadır.

Küresel Düzen Üzerindeki Etki

BRICS Plus, ekonomik ve finansal işbirliğini güçlendirerek küresel ekonomik düzeni yeniden şekillendirmek için aktif olarak çalışmaktadır. 2014 yılında kurulan Yeni Kalkınma Bankası (NDB), altyapı projelerini finanse etmek için önemli bir araçtır. NDB, BRICS ülkelerinde 96 projeye 33 milyar doların üzerinde yatırım yapmıştır ve grubun genişlemesiyle birlikte üye olmayan ülkelerdeki projeleri finanse etmeye başlamıştır. Bu girişim, Uluslararası Para Fonu gibi kurumların hakimiyetine meydan okumaktadır.

Ayrıca, BRICS tahıl borsası kurulması ve barışçıl nükleer enerji alanında işbirliği gibi öneriler, grubun bağımsız bir ekonomik düzen kurma hırsını göstermektedir. Bu çabalar, yalnızca ABD dolarına bağımlılığı azaltmakla kalmaz, aynı zamanda gelişmekte olan ülkelerin tek taraflı Batı politikalarına direnmesini sağlar.

Sonuç

Genişletilmiş üyeliği ve ticaret işbirliğine odaklanmasıyla BRICS Plus, küresel ekonomide güçlü bir güç olarak ortaya çıkmaktadır. Ulusal para birimlerinin kullanımını teşvik ederek, alternatif ödeme sistemleri geliştirerek ve transit koridorlarını güçlendirerek grup, Batı hakimiyetindeki finansal sisteme bağımlılığı azaltmayı hedeflemektedir. Ancak, iç rekabetler ve ABD tarifeleri gibi dış baskılar ilerlemesini engelleyebilir. BRICS Plus’ın gelecekteki başarısı, bu zorluklarla başa çıkma ve birleşik bir ekonomik cephe oluşturma yeteneğine bağlı olacaktır.

Kaynak: ISNA – BRICS Plus, Dolar Hakimiyetini Sonlandırmak İçin